وظیفه برقگیر (Lightning Arrester یا Surge Arrester) در تجهیزات ترانسفورماتور:
محافظت از ترانسفورماتور و سایر تجهیزات الکتریکی در برابر اضافه ولتاژهای گذرا (ولتاژهای لحظه‌ای و مخرب) است.
این اضافه ولتاژها می‌توانند ناشی از موارد زیر باشند:
1. رعد و برق (صاعقه)
– اگر صاعقه به خطوط انتقال یا نزدیک ترانسفورماتور اصابت کند، ولتاژ بسیار بالایی ایجاد می‌شود که می‌تواند به عایق‌بندی ترانسفورماتور آسیب بزند.
2. سویچینگ (قطع و وصل مدار)
– تغییرات ناگهانی در سیستم (مانند قطع و وصل کلیدها یا خطا‌ها) می‌تواند باعث ایجاد اضافه ولتاژهای گذرا شود.
نحوه عملکرد برقگیر:
– برقگیر به موازات ترانسفورماتور نصب می‌شود و مانند یک شیر اطمینان عمل می‌کند.
– در شرایط عادی، برقگیر مقاومت بالایی دارد و جریانی از آن عبور نمی‌کند.
– هنگام وقوع اضافه ولتاژ، مقاومت برقگیر به سرعت کاهش یافته و ولتاژ اضافی را به زمین (ارت) هدایت می‌کند.
– پس از عبور اضافه ولتاژ، برقگیر دوباره به حالت عادی بازمی‌گردد.
اهمیت استفاده از برقگیر در ترانسفورماتور:
– جلوگیری از آسیب به سیم‌پیچ‌ها و عایق‌بندی ترانسفورماتور
– جلوگیری از خرابی تجهیزات و قطعی شبکه
– افزایش طول عمر ترانسفورماتور و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری
محل نصب برقگیر:
معمولاً برقگیر در ورودی ترانسفورماتور (بین خط انتقال و ترانسفورماتور) و نزدیک به ترمینال HV (ولتاژ بالا) نصب می‌شود تا بیشترین حفاظت را ایجاد کند.
اگر برقگیر نباشد، اضافه ولتاژهای ناگهانی می‌توانند باعث شکست عایقی، اتصال کوتاه، و حتی انفجار ترانسفورماتور شوند. بنابراین، برقگیر یک جزء حیاتی در سیستم‌های قدرت محسوب می‌شود.
